مبانی مشروعیت حکومت در نگاه سلاطین آق‌قویونلوها

چکیده آق‌قویونلوها، زمانی‌که مغولان بر آناتولی استیلا یافتند، به همراه مغولان در شرق این سرزمین مستقر شدند. با ضعیف‌شدن حکومت مغولان در آسیای صغیر در قرن هشتم هجری، آق‌قویونلوها گروهی فعال بودند که به عرصة سیاست قدم گذاشتند و حدود یک قرن بعد، در ناحیه‌ای که مرکز آن دیار بکر بود، زیر سایة فعالیت و کاردانی رهبرشان، قراعثمان، حکومتی را بنیاد نهادند. هرچند قرایولوک عثمان، مؤسس حکومت آق‌قویونلوها در دیار بکر، اتحادیة خود را از گم‌نامی به سطح یک قدرت مطرح در منطقة آناتولی شرقی درآورد، این اوزن حسن بود که طی حدود بیست سال حکومت موفقیت‌آمیز با اجرای عملیات نظامی علیه حکومت‌های داخل ایران و قدرت‌های مجاور آن همراه با فعالیت‌های دیپلماسی، و نیز جلب حمایت فرقة متنفذ صفوی، توانست تقریباً بر همة ایران مسلط شود. اوزن حسن از همان ابتدای قدم‌گذاشتن در راه کشورسِتانی سعی کرد از همة عناصر مشروعیت بخش معمول آن زمان برای برحق نشان‌دادن حکومت آق‌قویونلوها بهره بگیرد. بنابراین، در مقالة حاضر سعی شده است تا ضمن شناخت مبانی مشروعیت این دودمان، به تأثیر این عناصر مشروعیت‌بخش در «نشان» اوزن حسن، برای فرمان‌روایی یادگار محمد تیموری بر خراسان، توجه شود و از این طریق تحول مبانی مشروعیت حکومت آق‌قویونلوها در واپسین سال‌های قبل از برآمدن دولت صفویه بیان شود. البته در این بررسی دیدگاه‌های جلاالدین دوانی و فضل‌الله بن روزبهان خُنجی دربارة مشروعیت سلاطین این دودمان هم مد نظر قرار گرفته است.